سوره بقره، آیه 40
چه نعمتی منظور است ؟
تسـنیم:
اختصاص به نعمت ظاهرى منّ و سلوى ندارد، بلکه شامل نعمت معنوى، مانند معارف توحیدى و رهایى از چنگال فرعون و آزادى از سلطه مشقت بار فراعنه و نعمت قرار دادن سلسله انبیا از میان آنان و تفضیل آنها از جهت مزبور بر عالمیان نیز مى شود.
نظرشخصی: نعمت هایی که در آیات بعد بیان می کند.
نمونه:
روى سخن را به بنى اسرائیل کرده چنین مى گوید: اى بنى اسرائیل به خاطر بیاورید نعمتهاى مرا که به شما بخشیدم ، و به عهد من وفا کنید تا من نیز به عهد شما وفا کنم ، و تنها از من بترسید (یا بنى اسرائیل اذکروا نعمتى التى انعمت علیکم و اوفوا بعهدى اوف بعهدکم و ایاى فارهبون )
در حقیقت این سه دستور (یادآورى نعمتهاى بزرگ خدا، وفاى به عهد پروردگار، و ترس از نافرمانى او) اساس تمام برنامه هاى الهى را تشکیل مى دهد.
یاد نعمتهاى او انسان را به معرفت او دعوت مى کند، و حس شکرگزارى را در انسان بر مى انگیزد، سپس توجه به این نکته که این نعمتها بى قید و شرط نیست و در کنار آن خدا عهد و پیمانى گرفته ، انسان را متوجه تکالیف و مسئولیتهایش مى کند، و بعد از آن نترسیدن از هیچکس و هیچ مقام در راه انجام وظیفه سبب مى شود که انسان همه موانع را در این راه از پیش پاى خود بر دارد و به مسئولیتها و تعهدهایش وفا کند، چرا که یکى از موانع مهم این راه ترسهاى بى دلیل از این و آن است ، به خصوص در مورد بنى اسرائیل ، که سالها زیر سیطره فرعونیان قرار داشتند و ترس جزء بافت وجود آنها شده بود.
مجمع البیان :
در پاسخ به این پرسش که آن
عهد مورد نظر چه بود که بنىاسرائیل باید به آن وفا مىکردند، دیدگاهها متفاوت
است؛ ازجمله:
1. ایمان به آخرین پیامآور خدا , گروهى
ازجمله ابن عبّاس براین اعتقادند
2. عمل به تورات
3. نخست دستورات واجب خدا، و دیگر هشدارها و محرّمات او.
4. پیمانى است که از آنان گرفت
قتاده مىگوید: منظور از پیمان در آیه مورد بحث، همانا پیمانى است که به بیان
قرآن، خدا از فرزندان اسرائیل گرفت:
«وَلَقَدْ اَخَذَاللَّهُ میثاقَ بَنى اِسْرائیلَ وَ بَعَثْنا مِنْهُمُ اَثْنَىْ
عَشَرَ نَقیبَاً وَ قالَاللَّهُ اِنّى مَعَکُمْ لَئِنْ اَقَمْتُمُالصَّلوةَ وَ
آتَیْتُمُالزَّکوةَ وَ آمَنْتُمْ بِرُسُلى...»(134)
بىگمان خدا از فرزندان اسرائیل پیمان گرفت؛ و از آنان دوازده [چهره] سرشناس
برانگیختیم. و خدا فرمود: من با شما هستم اگر نماز را بپا دارید و زکات بدهید و به
پیامآورانم ایمان بیاورید...
چه عهدی است که تا ما عمل نکنیم خدا هم عمل نمیکند ؟
تسنیم:
مراد از عهد در آیه محل بحث عهد تشریعى، یعنى مجموعه وحى و مقرراتى که از جانب خدا براى بنى اسرائیل نازل شده و در قلمرو تکلیف است و آنان موظف به ایمان به آن و پیروى از آن بوده و هستند. پس عهدى که با زبان تکوین و فطرت آغازین برقرار شد از محور بحث بیرون است. مهم ترین عهدى که خداوند پس از توحید و اسماى حسناى الهى با بنى اسرائیل در میان گذاشته پذیرش نبوت و رسالت خاتم پیامبران بوده است.
