سوره بقره، آیه 41
چرا اول کافر به؟
تسـنیم:
کفر پس از اقامه حجت و برهان، کفر فاحش و آشکار، و به این لحاظ اولین کفر است. بر همین اساس، اهل کتاب به این دلیل که افزون بر مشاهده معجزه قرآن، اصل نبوت عام را پذیرفته و معجزه پیامبران پیشین را دیده اند چنانچه کافر شوند کفرشان شدیدتر خواهد بود و خود، اول کافر خواهند شد، به ویژه عالمان آنها؛ زیرا کفر اینان که صاحب نفوذ و مورد توجه و اعتماد توده عوام هستند سنتى قابل تاءسى براى سایر اهل کتاب خواهد شد و آنان بر اثر پایه گذارى سنت کفر در جامعه، زمامدار کفر مى شوند.
پس امر آنان دایر بین اولین ایمان و اولین کفر است، نه بین صرف ایمان و کفر.
المیزان:
( و لا تکونوا اول کافر به ) یعنى از میان اهل کتاب ، و یا میان اقوام گذشته ، و آینده تان ، شما کفر بقرآن را آغاز مکنید، بگذارید کسانى بدان کفر بورزند که بهمه کتابهاى آسمانى کفر مى ورزند، و آن کفار مکه هستند، که قبل از یهود بقرآن کفر ورزیده بودند.
نمونه:
سپس مى گوید: شما نخستین کسى نباشید که به این کتاب آسمانى کفر مى ورزید و آن را انکار مى کنید (و لا تکونوا اول کافر به ).
یعنى اگر مشرکان و بت پرستان عرب ، کافر شوند زیاد عجیب نیست عجیب کفر و انکار شما است ، آنهم به عنوان پیشگامان و نخستین مخالفان ، چرا که هم از آنها بااطلاعترید، و اهل کتابید و در کتب آسمانى شما این همه بشارات درباره ظهور چنین پیامبرى داده شده ، و به همین دلیل قبل از ظهورش شما نخستین منادیان او بودید، چه شد که بعد از این ظهور بجاى اینکه نخستین مؤ منان باشید نخستین کافران شدید؟.
آرى بسیار از یهودیان اصولا مردمى لجوجند، و اگر این لجاجت نبود باید آنها خیلى زودتر از دیگران ایمان آورده باشند.
منظور از وَلَا تَشْتَرُوا بِآیَاتِی ثَمَنًا قَلِیلًا چیست ؟
تسنیم:
از میان احتمال هاى سه گانه خرید، فروش و استبدال، احتمال دوم راجح است
قید قلیلا در صورتى که جمله ولاتشتروا... عام باشد، پیام آن نسبت به توده بنى اسرائیل این است که اگر شما براى دینتان عهد خدا را نقض کنید ، حتى اگر در برابر رها کردن دین، همه دنیا را به دست بیاورید باز هم متاع گران بهایى را به بهاى اندک فروخته اید و پیام آن براى احبار و عالمان بنى اسرائیل نیز این است که شما هم اگر حقایق را کتمان کنید، اگر همه دنیا را هم به شما بدهند کم است .
توضیح این که، قید قلیل احتزارى نیست تا با تقسیم دنیا به قلیل و کثیر موهم باشد که اگر ثمن، زیاد بود دین فروشى رواست و تنها تجارت دین با متاع قلیل ممنوع است ، بلکه قید توضیحى است و مى رساند که اساسا همه دنیا متاع ناچیزى است: قل متاع الدنیا قلیل
نمونه:
شما آیات مرا به بهاى اندکى نفروشید و آن را با یک میهمانى سالیانه معاوضه نکنید (ولا تشتروا بایاتى ثمنا قلیلا).
بدون شک آیات خدا را با هیچ بهائى نباید معاوضه کرد، چه کم باشد و چه بسیار، ولى این جمله در حقیقت اشاره به دون همتى این دسته از یهود است که به خاطر منافع اندکى همه چیز را بدست فراموشى مى سپردند، و آنها که تا آن روز از مبشران قیام پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) و کتاب آسمانى او بودند، هنگامى که منافع خویش را در خطر دیدند این بشارتها را انکار کردند و آیات تورات را تحریف نمودند، چرا که در صورت آشنائى مردم به حقیقت ، کاخ ریاست آنها فرو مى ریخت .
اصولا اگر تمام این جهان را به کسى بدهند تا یکى از آیات الهى را انکار کند به راستى بهاى کم و اندکى است ، زیرا این زندگى سرانجام نابود شدنى است و سراى آخرت ابدى و جاودانى است تا چه رسد که انسان بخواهد، این آیات الهى را فداى منافع ناچیزى کند.
مجمع البیان :
«ولاتشتروا بآیاتى ثمناً قلیلاً»
در شأن نزول این فراز از آیه شریفه از حضرت باقر(ع) نقل کردهاند که: گروهى از
یهود، همچون «حىّبن اخطب» و «کعبالاشراف»، بر یهودیان واجب ساخته بودند که هر
سال مالیاتى به آنان بدهند؛ و هنگامى که اسلام قوانین ظالمانه را باطل اعلان کرد،
آنان نیز به انکار پیامبر (ص)، که در تورات نوید آمدن او و ویژگیهایش را خوانده
بودند، پرداختند؛ و آیات تورات را تحریف کردند تا باجگیریها و گرفتن مالیاتهاى
ظالمانه همچنان ادامه یابد. از این رو، منظور از «ثمناً قلیلاً» هشدار است که آیات
و کتاب خود را به بهاى ناچیز مفروشید.
(ایای فارهبون) چه فرقی با (ایای فاتقون) دارد ؟
تسنیم:
رهبت مربوط به مراحل اولیه سلوک و تقوا براى مراحل متوسط و نهایى آن است.(168) انسان تا راهب نباشد و راه را پر خطر نبیند و نهراسد، از آن نمى پرهیزد و از خطر نجات نمى یابد. پس در مرحله اول باید راه را پر خطر ببیند و راهب و هراسناک شود، آنگاه بپرهیزد و تقوا پیشه کند و خویش را از خطر برهاند. بر همین اساس، جمله و ایّاى فارهبون با آمدن در آیه قبل، بر جمله و ایّاى فاتقون مقدم شده است و نیز روشن شده است که یکى از دو جمله، تکرار دیگرى نیست.
